Basic Method of Meditation (3-A) - အေျခခံတရား႐ႈမွတ္နည္း (၃-က)

[အပိုင္း(၂-ခ)မွ အဆက္]

အပိုင္း (၁)နဲ႔ အပိုင္း (၂)မွာ (ဒီေဆာင္းပါးမွာ သတ္မွတ္တဲ့အတိုင္း) ကမၼ႒ာန္းရဲ့ အဆင့္ေလးဆင့္ကို ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

အဲဒါေတြကေတာ့

၁။ ပစၥဳပၸန္သိမွတ္မႈ၊

၂။ ကင္းဆိတ္တဲ့ ပစၥဳပၸန္သိမွတ္မႈ၊

၃။ အသက္႐ွဴမႈအေပၚမွာထားတဲ့ ပစၥဳပၸန္သိမွတ္မႈ၊

၄။ အသက္႐ွဴမႈမွာ အစဥ္မျပတ္ အျပည့္အစံု အာ႐ံုစိုက္မႈ-တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္တစ္ဆင့္ မတက္ခင္မွာ အဆင့္တိုင္း အဆင့္တိုင္းဟာ ေကာင္းေကာင္း ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီး ျဖစ္ရပါမယ္။ သဘာဝအတိုင္း လြတ္ေပးရတဲ့ ဒီအဆင့္ေတြကို လြယ္လြယ္နဲ႔ ေက်ာ္ပစ္လိုက္ရင္ ပိုျမင့္တဲ့ အဆင့္ကို မတက္ေရာက္ႏိုင္ပါဘူး။ အေျခခံအုပ္ျမစ္ မခိုင္ဘဲနဲ႔ အေဆာက္အဦ ျမင့္ျမင့္ တည္ေဆာက္သလို ျဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္။ ပထမ အထပ္ကို ၿပီးစလြယ္ ျမန္ျမန္ေဆာက္ၿပီး ဒုတိယအထပ္ တတိယအထပ္ေတြ ဆက္ေဆာက္သလိုေပါ့။ စတုတၳအထပ္ ဆင့္လို္က္ေတာ့ အေဆာက္အဦးက လႈပ္လာၿပီ။ ပဥၥမအထပ္လည္း ဆင့္လိုက္ေရာ ၿပိဳက်ေတာ့တာပဲ။ ပဥၥမအဆင့္ မတက္ခင္ အဲဒီ အေျခခံေလးဆင့္ ခိုင္ၿမဲ တည္ၿငိမ္ေအာင္ အခ်ိန္ယူၿပီး လုပ္ပါ။

“အသက္႐ွဴမႈမွာ အစဥ္မျပတ္ အျပည့္အစံု အာ႐ံုစိုက္ျခင္း”ျဖစ္တဲ့ စတုတၳအဆင့္မွာ ဆက္လက္ တည္ေနႏိုင္ပါေစ။ အသက္႐ွဴလိုက္တိုင္း အၾကားအလပ္မရွိ သိမွတ္ေနပါ။ အသက္႐ွဴမႈ အႀကိမ္ ႏွစ္ရာသံုးရာေလာက္မွာ သက္သက္သာသာ မွတ္သိေနႏိုင္ပါေစ။ ဒီအဆင့္မွာ အသက္႐ွဴမႈကို ေရတြက္ဖို႔ ေျပာေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေနာက္တစ္ဆင့္ မတက္ခင္ စတုတၳအဆင့္မွာ ဘယ္ေလာက္ၾကာရမယ္ဆိုတဲ့ အခ်ိန္ပိုင္းကို ညႊန္ၾကားေနတာပါ။ ကမၼ႒ာန္းအလုပ္မွာ သည္းခံျခင္းဟာ အေကာင္းဆံုး နည္းလမ္းပါပဲ။

ပဥၥမအဆင့္ကေတာ့ “လွပတဲ့ အသက္႐ွဴမႈမွာ အစဥ္မျပတ္ အျပည့္အစံု အာ႐ံုစိုက္ျခင္း”ျဖစ္ပါတယ္။ မၾကာခဏဆိုသလို ဒီအဆင့္ဟာ အားမစိုက္ရဘဲ သဘာဝအတိုင္း ေရွ႕ကအဆင့္နဲ႔ ဆက္တိုက္ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ အာ႐ံုစူးစိုက္မႈဟာ အသက္႐ွဴမႈ ျဖစ္စဥ္အေပၚ ဘာမွဝင္မစြက္ဘဲ ေလ႐ွဴ႐ိႈက္မႈ အေတြ႔အႀကံဳမွာပဲ လြယ္လြယ္ကူကူ စဥ္ဆက္မျပတ္ က်ေရာက္နားေန တဲ့အခါ အသက္႐ွဴမႈျဖစ္စဥ္ ၿငိမ္က်သြားပါတယ္။

ၾကမ္းတမ္းတဲ့ သာမန္အသက္႐ွဴမႈကေန ေျပျပစ္ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ အသက္႐ွဴမႈ၊ “လွပတဲ့ အသက္႐ွဴမႈ”အျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားပါတယ္။ စိတ္ဟာ လွပတဲ့ အသက္႐ွဴမႈကို သိမွတ္ၿပီး အဲဒီအသက္႐ွဴမႈမွာ ေက်နပ္ႏွစ္သက္ ေနပါတယ္။ စိတ္ဟာ နက္နဲတဲ့ ေက်နပ္မႈကို ေတြ႔ႀကံဳရပါတယ္။ စိတ္ဟာ လွပတဲ့ အသက္႐ွဴမႈအေပၚ ႐ႈၾကည့္ေနရတာကိုပဲ သေဘာက်ေနပါတယ္။ စိတ္ကို တြန္းအားေပးစရာ မလိုပါဘူး။ စိတ္ဟာ လွပတဲ့ အသက္႐ွဴမႈမွာ သူ႔အလိုလို တည္ရွိေနပါတယ္။

ကိုယ္က ဘာမွ လုပ္စရာ မလိုပါဘူး။ ဒီအဆင့္မွာ ကိုယ္က တစ္ခုခု ဝင္စြက္ဖို႔ ႀကိဳးစားလိုက္တယ္ဆိုရင္ တိုးတက္ေနတဲ့ ျဖစ္စဥ္တစ္ခုလံုးကို အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေစပါတယ္။ “ေႁမြနဲ႔ေလွခါး” ကစားနည္းမွာ ေႁမြရဲ့ ဦးေခါင္းထဲ ဝင္မိသလိုမ်ိဳး အဆင့္ေတြ အကြက္ေတြ အမ်ားႀကီး ေနာက္ျပန္ေရာက္ သြားပါတယ္။ ဒီအဆင့္ကစၿပီး “ျပဳလုပ္သူ” ကြယ္ေပ်ာက္သြားပါတယ္။ အလိုက္သင့္ ေစာင့္ၾကည့္႐ႈမွတ္တဲ့ “သိမွတ္သူ”ပဲ ရွိပါ တယ္။

ဒီအဆင့္ကို ေရာက္ဖို႔ အသံုးဝင္တဲ့ လွည့္ကြက္တစ္ခုကေတာ့ အဇၩတၱတိတ္ဆိတ္ေနမႈကို တစ္ႀကိမ္ေလး ၿဖိဳခြဲလိုက္ျခင္း၊ “ၿငိမ္သက္တယ္”လို႔ သိမ္သိမ္ေမြ႔ေမြ႔ေလး ကိုယ့္ဟာကိုယ္ သိမွတ္လိုက္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါပါပဲ။ ဒီကမၼ႒ာန္းအဆင့္မွာ ထံုးစံအားျဖင့္ စိတ္ဟာ ခံစားႏိုင္စြမ္း ျမင့္မားေနတာမို႔ “ၿငိမ္သက္တယ္”လို႔ သိမ္သိမ္ေမြ႔ေမြ႔ေလး သိမွတ္လိုက္ျခင္းအားျဖင့္ စိတ္ကို ၿငိမ္သက္လာေအာင္ ဖြဖြေလး တြန္းေပးလိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ အသက္႐ွဴမႈ ၿငိမ္က်သြားၿပီး လွပတဲ့ အသက္႐ွဴမႈ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။

အခိုက္အတန္႔အတြင္း ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ လွပတဲ့ အသက္႐ွဴမႈကိုပဲ အလိုက္သင့္ ႐ႈမွတ္ေနတဲ့ အခါမွာ “ဝင္ေလ” “ထြက္ေလ”ဆိုတဲ့ သတ္မွတ္မႈ၊ အသက္႐ႈမႈရဲ့ “အစ” “အလယ္” “အဆံုး” ဆိုတာေတြ အားလံုး ေပ်ာက္ကြယ္သြားပါေစ။ ေလာေလာလတ္လတ္ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ လွပတဲ့ အသက္႐ႈမႈကိုပဲ ေတြ႔ၾကံဳသိမွတ္ ရပါတယ္။ စိတ္ဟာ အသက္႐ွဴမႈ ျဖစ္စဥ္ ဘယ္အပိုင္းမွာ ျဖစ္ေနတယ္၊ ခႏၶာကိုယ္ ဘယ္အစိတ္အပိုင္းမွာ ျဖစ္ေနတယ္ ဆိုတာေတြနဲ႔ မပတ္သက္ပါဘူး။ ဝင္ေလ-ထြက္ေလ အစံုရဲ့ ေနာက္ကြယ္ထိ သြားေရာက္၊ မလိုအပ္တဲ့ အေသးစိတ္ေတြကို ဖယ္ရွားၿပီး ေလာေလာဆယ္ ျဖစ္ေနတဲ့ အသက္႐ွဴမႈ အေတြ႔အၾကံဳ၊ ကမၼ႒ာန္းအာ႐ံုကို အရွင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေနပါတယ္။ သိမ္သိမ္ေမြ႔ေမြ႔၊ အဆက္မျပတ္၊ ေျပာင္းလဲမႈ မရွိသေလာက္နီးပါး ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ လွပတဲ့ အသက္႐ွဴမႈကိုသာ သိမွတ္ေနပါတယ္။

ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် ႐ႈမွတ္ပါ။ အသက္႐ွဴမႈ ျဖစ္ေပၚေနတာဟာ ဘယ္ေလာက္ထိ ေခ်ာေမြ႔တယ္၊ လွပတယ္၊ ကာလကန္႔သတ္မႈ မဲ့တယ္ဆိုတာကို ၾကည့္ပါ။ အဲဒီအသက္႐ွဴမႈကို တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္ ဘယ္လို ျဖစ္ခြင့္ေပးလိုက္ႏိုင္သလဲ ဆိုတာကို ၾကည့္ပါ။ တည္ၿငိမ္သည္ထက္ တည္ၿငိမ္လာေအာင္၊ ခ်ိၿမိန္သည္ထက္ ခ်ိဳၿမိန္လာေအာင္ လွပတဲ့ အသက္ရွဴမႈ အရသာကို ခ်ိန္ယူၿပီး တစိမ့္စိမ့္ ခံစားပါ။ လံုေလာက္တဲ့ တည္ၿငိမ္မႈ ရွိလာတဲ့အခါမွာ ကိုယ္က မျဖစ္ေစခ်င္လို႔ မဟုတ္ဘဲ “လွပမႈ”ကိုသာ ခ်န္ထားခဲ့ၿပီး “အသက္႐ွဴမႈ” ကြယ္ေပ်ာက္ သြားပါလိမ့္မယ္။

အဂၤလိပ္စာေပထဲက ဥပမာတစ္ခုဟာ ဒီေနရာမွာ အသံုးတည့္ပါတယ္။ Lewis Carrolရဲ့ “Alice in Wonderland”ထဲမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ Alice နဲ႔ ျဖဴေဖြးတဲ့ မိရားႀကီးတို႔ဟာ ေကာင္းကင္မွာ ျပံဳးရႊင္ေနတဲ့ Cheshire-ဆိုတဲ့ ေၾကာင္တစ္ေကာင္ကို ျမင္ေတြ႔ၾကရပါတယ္။ သူတို႔ ၾကည့္ေနၾကတုန္းမွာပဲ ေၾကာင္ရဲ့ အၿမီးဟာ ေပ်ာက္ကြယ္ သြားပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ေျခသည္းလက္သည္း ေလးေတြကစၿပီး ေျခေတြလက္ေတြ ေပ်ာက္ကြယ္သြားပါတယ္။ မၾကာခင္မွာ ေၾကာင္ရဲ့ကိုယ္လံုး ေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီး ျပံဳးေနဆဲျဖစ္တဲ့ ဦးေခါင္းပဲ က်န္ခဲ့ပါတယ္။  ေနာက္ေတာ့ နားရြက္ေတြ၊ အေမႊးအမွ်င္ေတြကစၿပီး အတြင္းပိုင္းကို က်ံဳ႕ဝင္သြားရင္း ဦးေခါင္းဟာ တျဖည္းျဖည္း မႈန္ဝါး ေပ်ာက္ကြယ္သြားပါတယ္။ ေကာင္းကင္မွာ “အျပံဳး”တစ္ခုတည္းပဲ က်န္ေနခဲ့ပါသတဲ့။ ဒီ အျပံဳးဟာ ျပံဳးစရာ ႏႈတ္ခမ္းလႊာ မပါတဲ့အျပံဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမင္သာတဲ့ အျပံဳး ျဖစ္ပါတယ္။

ကမၼ႒ာန္း႐ႈမွတ္မႈရဲ့ ဒီအဆင့္မွာ ျဖစ္ေပၚေနတာကို လႊတ္ေပးထားလိုက္တဲ့ ျဖစ္စဥ္အတြက္ ထပ္တူက်တဲ့ ခိုင္းႏိႈင္းမႈ ျဖစ္ပါတယ္။ မ်က္ႏွာမွာ အျပံဳးရွိေနတဲ့ ေၾကာင္ဟာ လွပတဲ့ အသက္ရွဴမႈနဲ႔ တူပါတယ္။ ေၾကာင္တစ္ေကာင္လံုး ေပ်ာက္ကြယ္သြားတာဟာ အသက္႐ွဴမႈ ေပ်ာက္ကြယ္သြားတာနဲ႔ တူပါတယ္။ ေကာင္းကင္မွာ တည္ေနတဲ့ အျပံဳးဟာ သီးသန္႔ေလးျဖစ္ေနတဲ့ စိတ္ထဲမွာ ျမင္သာတဲ့ အလွတရားနဲ႔ တူပါတယ္။

ဒီလို စင္ၾကယ္တဲ့ စိတ္ရဲ့အာ႐ံုကို “နိမိတ္”လို႔ ေခၚပါတယ္။ “နိမိတ္” ဆိုတာ “အမွတ္အသား”၊ ဒီေနရာမွာ “စိတ္အမွတ္အသား” ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ စိတ္ျမင္ကြင္းထဲက အာ႐ံုအစစ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ပထမဆံုး စၿပီး ျဖစ္ေပၚလာတဲ့အခါမွာ တကယ့္ကို ထူးဆန္းပါတယ္။ အရင္က ဒါမ်ိဳး တစ္ခါမွ မေတြ႔ၾကံဳခဲ့ရ ပါဘူး။

ဒါေပမယ့္ “အမွတ္သညာ”လို႔ ေခၚတဲ့ စိတ္အမူအရာဟာ စိတ္ကူးပံုရိပ္ ေဖာ္ေပးဖို႔ ေတြၾကံဳ မွတ္သားဖူး တာေတြထဲက တူညီတာ တစ္ခုခုကို ရွာေဖြပါတယ္။ နာမ္တရားနဲ႔ ခံစားရတဲ့ အေပ်ာ္၊ ဒီ “ျဒပ္မဲ့အလွတရား”ဟာ ေယာဂီအမ်ားစုအတြက္ လွပတဲ့ အလင္းတန္း အျဖစ္နဲ႔ ထင္ရွားလာပါတယ္။ အဲဒါဟာ အလင္းတန္း မဟုတ္ပါဘူး။ မ်က္လံုးေတြ မွိတ္ထားပါတယ္။ စကၡဳဝိဉာဏ္စိတ္ မျဖစ္ေအာင္ ပိတ္ဆို႔ထားပါတယ္။ အာ႐ံုငါးပါး ကမၻာကေန ပထမဆံုး လြတ္ေျမာက္တဲ့ မေနာဝိဉာဏ္ ျဖစ္ပါတယ္။ အာ႐ံုငါးပါး တိမ္တိုက္ကေန လြတ္ေျမာက္လာတဲ့ ထြန္းလင္းတဲ့ စိတ္လျပည့္ဝန္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္ထင္ရွားျပေနတာက စိတ္တရား ျဖစ္ပါတယ္။ အလင္းတန္း မဟုတ္ပါဘူး။ အလင္းတန္းနဲ႔ တူတာပါ။ အမွတ္သညာက အလင္းတန္းအျဖစ္နဲ႔ပဲ ပံုေဖာ္ေပးႏိုင္တာမို႔ အလင္းတန္းအျဖစ္ ထင္ရွားေနတာပါ။

ပထမဆံုး ဒီစိတ္ျဖစ္ေပၚလာမႈကို တစ္ခ်ိဳ႕ေယာဂီေတြအတြက္ သိပ္သည္းတဲ့ တည္ၿငိမ္မႈ၊ ေပ်ာ္ရႊင္ ႏွစ္သက္မႈလိုမ်ိဳး ကိုယ္ခႏၶာခံစားမႈ အျဖစ္နဲ႔ အမွတ္သညာက ပံုေဖာ္ေပးပါတယ္။ ကိုယ္ခႏၶာခံစားမႈလည္း မဟုတ္ျပန္ပါဘူး။ (ႏွစ္သက္ေပ်ာ္ရႊင္မႈ နဲ႔ နာက်င္ခံခက္မႈ၊ ပူမႈ နဲ႔ ေအးမႈ စတာေတြကို ေတြ႔ၾကံဳခံစားတဲ့) ကာယ ဝိညာဏ္စိတ္ကိုလည္း ပိတ္ဆို႔တားျမစ္ထားၿပီး ျဖစ္ေနလို႔ပါပဲ။ ႏွစ္သက္မႈနဲ႔ ဆင္တူလို႔ ႏွစ္သက္မႈအျဖစ္နဲ႔ ပံုေဖာ္ေပးထားျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။

တစ္ခ်ိဳ႕က အျဖဳေရာင္ အလင္းတန္းျမင္တယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕က ေရႊေရာင္ၾကယ္ပြင့္၊ တစ္ခ်ိဳ႕က အျပာေရာင္ ေတာက္တဲ့ ရတနာ ... ...။ အေရးႀကီးတာက အားလံုးဟာ ဆင္တူတဲ့ အသြင္အျပင္ အျဖစ္နဲ႔ ပံုေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္တယ္ဆိုတာပါပဲ။ စင္ၾကယ္တဲ့ စိတ္အာ႐ံု တစ္မ်ိဳးတည္းကိုပဲ ၾကံဳေတြ႔ၾကရတာပါ။ ကြဲလြဲမႈ ေတြဟာ သညာရဲ့ ျဖည့္စြက္ခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

နိမိတ္တစ္ခုကို အခု ေဖာ္ျပမယ့္ သြင္ျပင္ျခင္းရာ ေျခာက္မ်ိဳးနဲ႔ ခြဲျခား မွတ္သားႏိုင္ပါတယ္။

၁။  ေယာဂီဟာ လွပတဲ့ အသက္႐ွဴမႈနဲ႔အတူ ကာလၾကာျမင့္စြာ တည္ရွိေနၿပီးတဲ့ေနာက္၊ ကမၼ႒ာန္း အဆင့္ (၅)ရဲ့ ေနာက္မွာမွ ေပၚလာပါတယ္။

၂။  အသက္႐ွဴမႈ ကြယ္ေပ်ာက္တဲ့အခါ ေပၚလာပါတယ္။

၃။  လံုးဝလြတ္ကင္းေနတဲ့ ႐ူပ၊ သဒၵ၊ ဂႏၶ၊ ရသ၊ ေဖာ႒ဗၺ ျပင္ပအာ႐ံု ေျခာက္မ်ိဳးရဲ့ အသြင္နဲ႔ ေပၚလာပါတယ္။

၄။  အဇၩတၱမွာ ပံုေဖာ္ထားတဲ့ အေတြးအသိ လံုးဝမရွိေတာ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ ထင္ရွားလာပါတယ္။

၅။  ထူးဆန္းေပမယ့္ ဆြဲေဆာင္ႏိုင္စြမ္း အျပည့္ရွိပါတယ္။

၆။  လွလွပပ ႐ိုးရွင္းတဲ့ အာ႐ံုျဖစ္ပါတယ္။

တကယ့္နိမိတ္အစစ္ကို စိတ္ကူးနဲ႔ပံုေဖာ္ထားတဲ့နိမိတ္နဲ႔ ခြဲျခားႏိုင္ေအာင္လို႔ သြင္ျပင္ျခင္းရာ ေျခာက္မ်ိဳးကို ေဖာ္ျပရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ၿပီး အဆင့္ေျခာက္ကို “လွပတဲ့နိမိတ္ ေတြ႔ျမင္ျခင္း”လို႔ ေခၚပါတယ္။ လံုးလံုးလ်ားလ်ား လွပတဲ့နိမိတ္သာ က်န္ေနရစ္တဲ့အထိ ကိုယ္ခႏၶာ၊ အေတြးစိတ္ကူး (အသက္႐ွဴမႈကို သိမွတ္တာ အပါအဝင္) အာ႐ံုေျခာက္ပါးလံုးကို လႊတ္ပစ္လို္က္တဲ့ အခါမွာ ဒီအဆင့္ကို ေရာက္ပါတယ္။

Ajahn Brahmavamso ရဲ့ “The Basic Method of Meditation”ကို ဘာသာျပန္ပါတယ္။

အပၸမာဒဓမၼရသမဂၢဇင္းမွာ ထည့္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ အတြဲအမွတ္ မမွတ္မိေတာ့ပါ။

[ဆက္ရန္ . . . . .]

Ref (2 March 2011):

http://www.buddhanet.net/budsas/ebud/ebmed035.htm

Picture from (14 March 2011):

http://bmsmwelfare.blogspot.com/2009_06_01_archive.html